Bron: CLEANTOTAAL
In de strijd tegen bacteriën, virussen en schimmels wordt desinfectie ingezet. Dat kan chemisch, thermisch en met licht. Juist over deze laatste optie (UV-C desinfectie) is veel te doen. Lampenproducenten groeien als kool en wereldwijd ziet men de potentie. Nederland lijkt echter achter te blijven.
Een korte opfriscursus betreft UV-C licht en de desinfecterende eigenschappen. Al ruim honderd jaar is bekend dat licht desinfecterend kan werken. Dat werd ontdekt door Nils Finsen en hij gebruikte laag-intensiteit UV-C licht om de TBC-uitbraak in het jaar 1893 te stoppen, met succes. Heden ten dage wordt licht met hoge intensiteit en een korte golflengte ingezet om snel en effectief DNA af te breken. Zo sterven virussen, bacteriën en schimmels af en worden deze onschadelijk.
Om UV-C effectief in te zetten zijn er een aantal haken en ogen waar rekening mee gehouden moet worden. Blootstelling aan UV-C licht is schadelijk voor de huid en geeft oogirritatie. Dus wanneer een ruimte wordt gedesinfecteerd moet er te allen tijde voor gezorgd worden dat er zich geen personen in de ruimte bevinden. De apparaten die in ziekenhuizen worden ingezet zijn daarom volautomatisch en worden op afstand via een tablet door een operator bediend. Bewegingssensoren zorgen ervoor dat mens en/of dier niet in aanraking kunnen komen met de schadelijke straling.
UV-C desinfectie is aantoonbaar effectief
UV-C desinfectie wordt wereldwijd omarmd in de strijd tegen het SARS-CoV-2 virus. Het virus is namelijk eenvoudig te bestrijden met UV-C licht. Veel ziekenhuizen desinfecteren dagelijks tientallen ruimtes. Een uitstekend moment om de robot in te zetten is na een bezoek van een besmettelijke patiënt aan de spoedeisende hulp of na een opname. Sinds drie jaar worden deze robots succesvol ingezet in Nederland. Maar het zijn nog maar een paar ziekenhuizen die de stap gezet hebben en dat is op zijn minst opvallend te noemen. Volgens YOUVC directeur Beerend Westerbeek verschuilen veel professionals zich nog steeds achter de gedateerde WIP richtlijnen. “Soms hoor ik ook dat de deskundigen of microbiologen er niet in geloven. En dat is vreemd. Talloze overtuigende wetenschappelijke onderzoeken en klinische studies tonen het effect en de meerwaarde van UV-C desinfectie aan.”
WIP-richtlijnen
Volgens Westerbeek kunnen onder andere de WIP-richtlijnen als ‘boosdoener’ bestempeld worden. “Deze richtlijnen bepalen namelijk het normkader. Het probleem is echter dat deze richtlijnen niet zijn geactualiseerd sinds 2009”, stelt Westerbeek. De richtlijnen zijn dus gedateerd en omdat het slechts richtlijnen zijn, kun je ervan afwijken indien dit goed onderbouwd is. Westerbeek vervolgt: “Maar dat is wellicht spannend. Tevens hebben we nog geen standpunt of richtlijnen van de wetenschappelijke beroepsvereniging gezien. Je kunt je afvragen wat het standpunt is van de IGJ. Toetst die uitsluitend aan de hand van de richtlijnen en wetenschappelijke verenigingen of heeft die nog andere standpunten? Het lijkt er nu op dat de IGJ het gebruik van UVC gedoogd mits voorzien van een pakket van beheersmaatregelen op het gebruik van UVC. Voorzover ik weet, hebben noch de IGJ, het RIVM of de NVMM zich in het openbaar positief uitgelaten over UV-C. Dat staat omarming in de weg.”
Gemeenschapsgeld voor UV-C robots
Wellicht gaat er in de nabije toekomst wat veranderen. In november 2020 kondigde de Europese Commissie aan om 12 miljoen euro te investeren in UV-C desinfectierobots om zorginstellingen te helpen in de strijd tegen het coronavirus. In de week die volgt op het moment dat dit artikel is geschreven ontvangen ziekenhuizen Isala (Zwolle) en Rijnstate (Arnhem) de eerste twee robots om mee te testen. Operationeel leidinggevende Desinfectieteam van het Isala Ziekenhuis Justin Eilander kan niet wachten om ermee aan de slag te gaan. “Goed reinigen is het allerbelangrijkste om een veilige omgeving te bieden voor medewerkers, patiënten en bezoekers. Sinds 2018 hebben wij ons oog al laten vallen op desinfectie met UV-C voor patiëntruimtes, maar omdat dit niet toegestaan was vanwege WIP-richtlijnen hebben we toentertijd uiteindelijk gekozen voor het vernevelen van waterstofperoxide.”
Om dit goed aan te pakken moet iedere ruimte luchtdicht zijn. Dat is niet overal het geval en wat dat betreft zou UV-C een methode zijn die overal in te zetten is. De coronapandemie heeft de mening over UV-C bij de experts in het ziekenhuis doen veranderen. Eilander: “Toen de Europese Commissie bekendmaakte dat er geld vrijkwam voor UV-C desinfectierobots voor zorgomgevingen hebben we direct een multidisciplinair team samengesteld om hier aandacht voor te vragen. Samen met innovatiemanager Jos Knapen hebben we geschakeld met Rijnstate in Arnhem en is de aanvraag ingediend.”
Robots of machines?
De apparaten die worden ingezet in de ziekenhuizen zijn robots die zichzelf naar de betreffende kamers rijden en daar door een operator worden aangezet en begeleid via een tablet. Om schaduwrijke delen te voorkomen, beweegt de robot volautomatisch door de ruimte heen om alle oppervlakten te kunnen raken. Eilander: “De robot ziet dus zelf obstakels en past de snelheid en afstand aan ten opzichte van het te desinfecteren oppervlak. Wij gaan zelf onderzoek doen naar de effectiviteit. Oftewel, we zetten monsters op kweek om te bepalen of de resultaten in de schaduwrijke gebieden voldoende zijn.” Westerbeek is hierover duidelijk: “Wanneer je UV-C technologie, en de (on)mogelijkheden van de verschillende typen robots goed begrijpt en je ze ook nog eens op een juiste manier inzet dan is een effectieve desinfectie gegarandeerd. Belangrijk is dat intelligente ruimtescanningtechnologie van de robot de juiste UV-C dosis en behandeltijd kan berekenen. De menselijke component wordt hiermee weggehaald. Kortgezegd: Keer op keer een accurate dosis bepaling.’’
Voor Eilander gaat de voorkeur overigens altijd uit naar volledig autonome robots. Want, zo schetst hij, dat is nu eenmaal te toekomst. “In een jaar of vijf gaan we dat in de schoonmaak veel meer zien, alleen moeten deze technieken zich nog bewijzen en daarom maken wij ook een vergelijking met een robot en een manuele machine. Dat een robot zelfstandig naar een kamer zou kunnen rijden of eventueel de lift kan nemen, dat is hartstikke mooi, maar levert geen toegevoegde waarde.” Eilander maakt tevens duidelijk dat UV-C niet gezien moet worden als de heilige graal. “Ik zie het als een prachtige aanvulling binnen ons desinfectieteam, waar het uiteindelijk draait om het hele proces met goede reiniging en hygiëne als uitgangspunt. Mede daarom kiezen we heel bewust voor disposable reiniging met de producten van Vileda en hebben we een desinfectieteam met vaste medewerkers die beschikken over de juiste opleidingen, kennis en kunde.”
Blijvende desinfectie met plafondlampen
UV-C is ook in opkomst als het gaat om blijvende desinfectie. Zo heeft de metro in Londen armaturen geïnstalleerd, dat had tot gevolg dat het aantal besmettingen met het coronavirus met 50 procent is gedaald. Ook het PSV-stadion in Eindhoven gaat de lucht in de kleedkamers en medische behandelruimten met plafondlampen desinfecteren. Emile van Dijks, directeur van Signify, onderdeel van Philips en producent van UV-C plafondlampen, gaf onlangs in Het Parool aan dat de interesse in het onderwijs ook groeit. Hoewel de lampen niet goedkoop zijn, zou de installatie goedkoper zijn dan de aanleg van een goede ventilatie.
Het RIVM erkent de effectiviteit van UV-C maar is terughoudend
In het artikel komt verder naar voren dat het RIVM inmiddels erkent dat aan de effectiviteit van UV-C niet getwijfeld kan worden, toch blijft ook zij terughoudend om de lampen te adviseren. Dat heeft te maken met het veiligheidsaspect. UV-C licht is gevaarlijk, dus is het belangrijk om veiligheidsvoorzieningen in te bouwen in desinfectiemachines en plafondlampen zo te plaatsen dat er geen direct licht valt op aanwezigen.
Wildgroei aan UV-C producten
Een willekeurige zoekopdracht in Google levert een willekeur aan leveranciers en producten op voor zowel de zakelijke- als consumentenmarkt die met UV-C desinfecteren. Dat baart Westerbeek zorgen: “Er is een grote wildgroei aan leveranciers die logischerwijs willen meeliften op de aandacht die UV-C nu krijgt. Er zijn in de afgelopen coronaperiode veel apparaten ontwikkeld en meteen in de markt aangeboden zonder enige vorm van validatie en beheersmaatregelen. En dat is meteen ook het probleem. Er is geen enkele vorm van standaardisatie die aangeeft waar apparaten minimaal aan moeten voldoen wat betreft veiligheid om verkocht te mogen worden. Niet voor niets is men in België zeer terughoudend over toepassing van UV-C. De Hoge Gezondheidsraad deed in mei 2020 een aanbeveling om UV-C niet te gebruiken buiten de gecontroleerde omgeving van de ziekenhuissector. Daarom is het noodzakelijk om te hameren op veiligheid, kwaliteit, training en educatie om veilig gebruik te garanderen. Het totale plaatje moet kloppen en dan is succes gegarandeerd.”
Signify stelt overigens wel dat de plafondlampen veilig zijn in gebruik. Waarom? De plafondlampen worden onder het plafond gehangen en stralen horizontaal, zeg maar zijwaarts, onder het plafond langs. Zo worden aanwezigen in bijvoorbeeld wachtruimtes niet direct bestraald. Bovendien zou na iedere installatie de waardes gemeten moeten worden op een bepaalde hoogte om veiligheid te garanderen. Overigens pleit Westerbeek, in aanvulling op Signify ervoor om de armaturen alleen door gecertificeerde installatiebedrijven te laten installeren.
UV-C biedt dus talloze mogelijkheden om virussen, bacteriën en schimmels terug te dringen. Waar Signify en soortgelijke bedrijven wereldwijd groeien als kool, doordat de producten op velerlei plekken worden ingezet, blijft Nederland nog enigszins achter. Al is een begin gemaakt. Mede dankzij de al draaiende UVC robots in de ziekenhuizen en de omarming van UV-C desinfectie door de Europese Commissie die met Europees gemeenschapsgeld UV-C Robots heeft aangeschaft.